Toàn cảnh cuộc họp. (Ảnh: Phạm Thu Hà)
Ngày 21/10 tại Hà Nội, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã họp báo cáo nhiệm vụ chuyên môn mở mới năm 2020 của lĩnh vực địa chất khoáng sản.
Tại cuộc họp, Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản đã đề xuất xây dựng và triển khai hai Đề án trọng tâm là: “Điều tra tổng thể lún mặt đất đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trong bối cảnh biến đổi khí hậu và nước biển dâng; Đề xuất các giải pháp thích ứng” và “Nghiên cứu cơ sở khoa học và xây dựng vận hành mạng lưới quan trắc lún nền đất thích hợp ở vùng ĐBSCL”.
Mục tiêu của 2 đề án được đặt ra là, thiết lập và vận hành mạng lưới quan trắc lún nền đất thích hợp với đặc điểm địa chất ĐBSCL; có được nhận thức thực tế, rõ ràng và tin cậy về đặc điểm địa lý tự nhiên, khí hậu, nhân văn, hệ sinh thái các quá trình hiện tại và xu thế biến động trong tương lai; đề xuất các giải pháp công trình, phi công trình tổng thể, cũng như các giải pháp điều chỉnh, thay thế, hướng đến thuận thiên cân bằng với các giới hạn tự nhiên, sử dụng hợp lý tài nguyên, bảo tồn thiên nhiên, bảo vệ môi trường, phòng tránh giảm nhẹ các dạng thiên tai và ứng phó hiệu quả với biến đổi khí hậu; đồng thời kiến nghị về sử dụng tổng thể không gian phát triển ĐBSCL.
Nhiệm vụ chính của 2 Đề án trên nhằm thu thập, xử lý các tài liệu địa chất trên toàn bộ ĐBSCL, xây dựng bản đồ cấu trúc nền đất; hệ thống hóa dữ liệu mô phỏng trên mô hình số 3D nền đất vùng ĐBSCL; điều tra xói lở bờ sông bờ biển; điều tra động thái và khai thác nước dưới đất, điều tra khai thác cát sạn sông, biển… Theo kế hoạch dự kiến, 2 đề án sẽ được thực hiện từ năm 2020 đến 2025.
Theo báo cáo của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, các nghiên cứu, điều tra hiện nay đều khẳng định ĐBSCL đã và đang xảy ra hiện tượng lún nền đất và có xu thế tăng theo thời gian. ĐBSCL hiện chưa có bất kỳ hệ thống mốc quan trắc lún hoàn chỉnh, bao gồm nhiều mốc được lắp đặt ở các độ sâu khác nhau. Bên cạnh đó, kết quan trắc lún (bao gồm cả quan trắc áp lực nước lỗ rỗng) là số liệu tin cậy, thực tế về tình hình lún đất, cũng như mối quan hệ giữa hạ thấp mực nước ngầm với lún nền đất ở ĐBSLC.
Ngoài ra vẫn còn nhiều thách thức, nhiều dạng thiên tai, tai biến địa chất đã và đang xảy ra ở ĐBSCL, như biến đổi khí hậu, nước biển dâng, xây đập thủy điện, khai thác tài nguyên nước và các hoạt động phát triển kinh tế khác ở thượng nguồn đã làm thay đổi suy giảm dòng chảy, giảm lượng phù sa, gia cường xâm nhập mặn,..
Do đó yêu cầu phải có tầm nhìn mới, định hướng chiến lược các giải pháp toàn diện, căn cơ, đồng bộ, huy động tối đa các nguồn lực và sự tham gia của các thành phần kinh tế để phát triển bền vững ĐBSCL theo hướng thuận thiên, không vượt quá giới hạn của tự nhiên và bằng các “hành động không hối tiếc”…
Chính vì vậy, Chính phủ đã giao cho Bộ Tài nguyên & Môi trường phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương liên quan, đẩy mạnh công tác điều tra cơ bản, xây dựng cơ sở dữ liệu chuyên ngành: Về các đặc điểm điều kiện tự nhiên; hiện trạng xu hướng thiên tai, tai biến địa chất, biến đổi khí hậu…và đề xuất các giải pháp phòng tránh, giảm nhẹ tổng thể.
Sau khi nghe báo cáo của Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản, Thứ trưởng Bộ TN&MT Trần Quý Kiên cho rằng, 2 đề này được đưa ra đúng thời điểm và phù hợp, đồng thời nhất trí đưa 2 đề án vào danh mục nhiệm vụ chuyên môn mở mới 2020.
Thứ trưởng cũng chỉ đạo Viện Khoa học Địa chất và Khoáng sản cần nghiên cứu phương pháp thực hiện phù hợp, đồng thời phối hợp với các đơn vị liên quan nhanh chóng triển khai nhiệm vụ và sớm trình Chính phủ phê duyệt vào tháng 9/2020./.