Ảnh minh họa. Nguồn: thanhnien.vnNgày 22/3, tại Hà Nội, Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương phối hợp với Ban soạn thảo chương trình Ngữ văn mới tổ chức Tọa đàm khoa học “Góp ý chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn”.
Báo cáo đề dẫn Tọa đàm, PGS.TS Phạm Xuân Thạch (Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội), thành viên Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương cho hay, ngay sau khi được công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng, chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn đã nhận được nhiều ý kiến góp ý tập trung vào việc lựa chọn các tác phẩm vào hệ thống ngữ liệu của chương trình phổ thông, đặc biệt là 6 tác phẩm bắt buộc của chương trình. Tuy vậy, còn hàng loạt vấn đề mang tính cốt lõi của chương trình mới môn Ngữ văn cần được thảo luận.
Theo đó, 9 vấn đề quan trọng của chương trình mới môn Ngữ văn cần được thảo luận, làm rõ:
Một là, Chương trình được xây dựng theo hướng mở, chỉ quy định những mục tiêu có tính cốt lõi và dành phần chủ động cho các nhóm biên soạn sách giáo khoa cũng như giáo viên trong việc triển khai hoạt động. Tuy vậy, tính cụ thể của chương trình liệu có đủ để triển khai một cách thống nhất việc biên soạn sách giáo khoa một cách khả thi?
Hai là, tính mở của chương trình Ngữ văn liệu có mâu thuẫn với tính thống nhất của giáo dục phổ thông trong những nội dung có tính cốt lõi liên quan đến kiến thức ngữ văn, đến chuẩn mực thẩm mỹ của người Việt Nam hiện đại cũng như yêu cầu về tính tư tưởng của chương trình giáo dục các môn xã hội nhân văn?
Ba là, tính hệ thống và tính hợp lý của chương trình về kiến thức, kĩ năng?
Bốn là, Chương trình được xây dựng trên tiếp cận năng lực, hướng đến việc xây dựng năng lực của người học từ lớp 1 đến lớp 12. Tuy vậy, liệu bên cạnh chuẩn về năng lực, liệu có cần thiết phải có một chuẩn kiến thức đối với chương trình phổ thông môn Ngữ văn? Tính hệ thống và tính hợp lý của hệ thống kiến thức được thể hiện trong dự thảo chương trình liệu đã đạt đến tính hợp lý, khoa học và khả thi?
Năm là, một trong những thế mạnh, thể hiện tính hiện đại của dự thảo chương trình môn Ngữ văn là hệ thống kiến thức mang tính lí luận và thể loại. Tuy vậy, theo dự thảo chương trình, kiến thức lịch sử văn học dân tộc chỉ được học tại lớp 9 và lớp 12 với 2 dòng hết sức ngắn gọn. Liệu việc thể hiện yêu cầu về kiến thức lịch sử văn học dân tộc như vậy có hợp lý, khoa học, cụ thể và khả thi?
Sáu là, tính hợp lý, hệ thống, khoa học của hệ thống chuyên đề dành cho đối tượng học sinh có thiên hướng khoa học xã hội và nhân văn (dự thảo đưa ra 9 chuyên đề làm ví dụ: đọc hiểu văn bản đa phương thức; đặc điểm ngôn ngữ trong các kiểu loại văn bản; viết, nói trình bày có sự trợ giúp của các phương tiện; sâu khấu hóa tác phẩm văn học và diễn xuất; ngôn ngữ nghệ thuật của Nguyễn Du trong Truyện Kiều; tập nghiên cứu một số vấn đề và viết báo cáo nghiên cứu; bút pháp ước lệ và tượng trưng trong thơ Trung đại Việt Nam; thành tựu của văn xuôi Việt Nam sau năm 1986 qua một số tác giả, tác phẩm tiêu biểu; viết ứng dụng hướng nghiệp).
Bảy là, vấn đề các phạm trù thẩm mỹ và nội dung thẩm mỹ của văn chương được thể hiện trong dự thảo chương trình?
Tám là, vấn đề lựa chọn tác giả, tác phẩm đưa vào hệ thống ngữ liệu của dự thảo chương trình?
Ngoài ra, cũng có hàng loạt những vấn đề quan trọng khác như vấn đề tỉ lệ văn học dân gian và văn học viết; văn học các dân tộc ít người và văn học của người Kinh; việc phân bổ kiến thức theo từng cấp; tính chuẩn xác về những kiến thức mang tính chuyên môn…
Thảo luận tại Tọa đàm, GS.TS Đinh Xuân Dũng, nguyên Phó Chủ tịch chuyên trách Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương nhận định: Cả một nền văn học hơn 10 thế kỷ (chưa kể đến văn học dân gian Việt Nam) mà chỉ có 6 tác phẩm bắt buộc là điều khó chấp nhận. Nếu chỉ dừng lại 6 tác phẩm bắt buộc mà phần còn lại chỉ là gợi ý, tự chọn tác phẩm tương tự thì khi tốt nghiệp, chắc chắn rằng, năm nào cũng chỉ thi trong 6 tác phẩm bắt buộc đó vì sẽ khó có văn bản nào khác ngoài 6 tác phẩm được tất cả các bộ sách giáo khoa lựa chọn. Học sinh không học sẽ không thi được.
GS.TS Đinh Xuân Dũng gợi ý, từ lớp 1 đến lớp 8 hoặc 9, có thể lựa chọn văn bản hay xuất sắc, hợp lứa tuổi, không cần theo tiến trình văn học dân tộc. Song từ lớp 9 hoặc 10 đến lớp 12, chương trình cần sắp xếp theo tiến trình lịch sử văn học qua việc lựa chọn các tác phẩm tiêu biểu. Bởi vì từ lứa tuổi 15 đến 18, các em cần hiểu biết văn học theo tiến trình của nó. Qua đó, giúp các em hiểu được sự vận động phát triển của tư duy, tâm hồn con người Việt Nam và hiểu được cả lịch sử dân tộc qua văn học./.