Hòa thượng Thích Thiện Nhơn phát biểu tại lễ khai mạc
Dự lễ khai hội có Hòa thượng Thích Thiện Nhơn, Chủ tịch Hội đồng Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam,cùng hàng nghìn tăng ni, phật tử, du khách thập phương.
Lễ hội xuân Ngọa Vân khai mạc vào ngày mùng 9 tháng Giêng và diễn ra đến hết tháng Ba âm lịch hằng năm, là hoạt động văn hóa mang giá trị nhân văn sâu sắc, hướng về cội nguồn. Lễ hội gồm nhiều hoạt động văn hóa, thể thao phong phú: giao lưu văn nghệ của các câu lạc bộ hát chèo; các trò chơi dân gian: đập niêu, tung còn, đi cầu kiều, kéo co...
Lễ hội cũng là dịp để các tầng lớp nhân dân, phật tử và du khách hành hương về Ngọa Vân, Đông Triều - vùng “đất Phật trời Nam” để dâng hương, kính lễ, bày tỏ lòng thành kính, tri ân công đức của Đức Phật hoàng Trần Nhân Tông và tôn vinh những giá trị tư tưởng của Thiền phái Trúc Lâm; cầu phúc, cầu tài cho một năm an lạc.
Đức vua, Phật hoàng Trần Nhân Tông là vị vua anh minh, văn võ song toàn, có những đóng góp to lớn cho đất nước, dân tộc. Bằng tài thao lược và đức độ của mình, vua Trần Nhân Tông đã lãnh đạo quân và dân Đại Việt làm nên những chiến công oanh liệt, đánh thắng đội quân Nguyên - Mông hung hãn và thiện chiến bậc nhất thời bấy giờ. Chiến thắng đã bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ và độc lập dân tộc, đưa đất nước bước vào thời kỳ thái bình thịnh trị, phát triển trên tất cả các lĩnh vực kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hóa, xã hội và đạt được nhiều thành tựu rực rỡ.
Khi đang ở đỉnh cao quyền lực, ở tuổi 35, vua Trần Nhân Tông đã nhường ngôi cho con là vua Trần Anh Tông, để lui về Thiên Trường làm Thái Thượng Hoàng. Năm 1299, Thái Thượng hoàng Trần Nhân Tông chính thức xuất gia tu hành khổ hạnh tại đỉnh Tử Tiêu, núi Yên Tử, lấy hiệu là Hương Vân Đại Đầu Đà và xưng là Trúc Lâm đại sĩ, sáng lập dòng thiền Trúc Lâm. Ngày 1-11 năm Mậu Thân (1308), ngài hóa Phật tại am Ngọa Vân (thuộc thôn Tây Sơn, xã Bình Khê, thị xã Đông Triều ngày nay), kết thúc trọn vẹn hành trình tu hành - hóa Phật.
Quần thể di tích Ngọa Vân có 15 điểm di tích, phân bố trên một không gian rộng lớn, có cảnh quan thiên nhiên hùng vĩ. Ngày khai hội xuân Ngọa Vân đã trở thành ngày muôn tâm tụ về cõi Phật, nơi Đức vua - Phật hoàng Trần Nhân Tông nhập Niết bàn.