Thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật, tử vong và nghèo đói trên thế giới (Ảnh: WHO)
Trong khi thế giới hướng đến mục tiêu phát triển bền vững, đặc biệt nhấn mạnh bảo đảm sức khỏe tốt nhất cho người dân, thì sử dụng thuốc lá được chứng minh là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu có thể phòng tránh được. Giảm thiểu tác hại của việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá tới sức khỏe, kinh tế, xã hội và môi trường, vì vậy, là việc làm không thể thiếu đối với mọi quốc gia.
Hiện nay, thuốc lá là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây bệnh tật, tử vong và nghèo đói trên thế giới. Trước thực tế ngày càng trở nên đáng lo ngại, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và các bên đối tác đã chọn ngày 31/5 hàng năm để kỷ niệm Ngày Thế giới không thuốc lá nhằm cảnh báo về các mối nguy hiểm đối với sức khỏe có liên quan tới việc sử dụng các sản phẩm thuốc lá và thuyết phục công chúng giảm thiểu việc tiêu thụ thuốc lá. Mục tiêu cuối cùng của Ngày Thế giới không thuốc lá là góp phần bảo vệ các thế hệ hiện tại và tương lai khỏi những hậu quả nghiêm trọng, không chỉ đối với sức khỏe mà còn đối với xã hội, môi trường và kinh tế do việc sử dụng thuốc lá và phơi nhiễm với khói thuốc lá thụ động gây ra.
Chiến dịch của Ngày Thế giới không thuốc lá năm nay cũng là lời kêu gọi hành động, ủng hộ các chính sách hiệu quả để giảm sử dụng thuốc lá và thu hút các bên liên quan trong nhiều lĩnh vực cùng hành động để kiểm soát thuốc lá.
Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2019 tập trung vào nhiều tác động của phơi nhiễm thuốc lá đối với sức khỏe về phổi trên toàn thế giới.
Trước hết, khói thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi và chịu trách nhiệm về 2/3 số ca tử vong do căn bệnh này trên toàn thế giới. Tiếp xúc không tự nguyện với người khác hút thuốc, ở nhà hoặc tại nơi làm việc, cũng làm tăng nguy cơ ung thư phổi. Ngừng hút thuốc có thể làm giảm nguy cơ ung thư: 10 năm sau khi dừng, nó giảm khoảng một nửa nguy cơ mắc ung thư so với người hút thuốc.
Thêm vào đó, hút thuốc lá cũng là nguyên nhân hàng đầu của bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD), một tình trạng trong đó khối chất nhầy chứa đầy mủ trong phổi gây ra ho đau và khó thở. Nguy cơ phát triển COPD đặc biệt cao đối với những người bắt đầu hút thuốc trẻ, vì khói thuốc lá làm chậm đáng kể sự phát triển của phổi. Thuốc lá cũng làm trầm trọng thêm bệnh hen suyễn, điều này hạn chế hoạt động và góp phần gây ra khuyết tật. Ngừng hút thuốc nhanh là cách điều trị hiệu quả nhất để làm chậm tiến triển của COPD và cải thiện các triệu chứng hen suyễn.
Ngoài ra, trẻ sơ sinh tiếp xúc với các chất độc trong khói thuốc từ khi còn ở trong bụng mẹ sẽ bị suy giảm sự phát triển của phổi và chức năng phổi. Trẻ nhỏ tiếp xúc với khói thuốc có nguy cơ làm nặng thêm bệnh hen suyễn, viêm phổi, viêm phế quản và nhiễm trùng đường hô hấp dưới thường xuyên.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, trên toàn cầu, ước tính có hàng nghìn trẻ em chết trước 5 tuổi do nhiễm trùng đường hô hấp dưới do hút thuốc lá thụ động. Hậu quả sức khỏe tiếp tục đè nặng lên những người đến tuổi trưởng thành, vì tần suất nhiễm trùng đường hô hấp dưới làm tăng đáng kể nguy cơ phát triển bệnh COPD ở người lớn.
Bên cạnh đó, bệnh lao gây tổn thương phổi và làm giảm chức năng phổi, cũng nặng thêm khi hút thuốc. Các thành phần hóa học của khói thuốc lá có thể gây ra nhiễm trùng lao tiềm ẩn, khoảng 1/4 các đối tượng liên quan. Lao hoạt động trầm trọng hơn do tác hại của việc hút thuốc lên phổi, làm tăng đáng kể nguy cơ khuyết tật và tử vong do suy hô hấp.
Khói thuốc lá còn là một dạng ô nhiễm trong nhà rất nguy hiểm khi nó chứa hơn 7.000 hóa chất, 69 trong số đó được biết là chất gây ung thư. Mặc dù nó có thể vô hình và không mùi, nhưng nó có thể tồn tại trong không khí tới 5 giờ đồng hồ và khiến những người hít phải khói thuốc có nguy cơ mắc ung thư phổi, bệnh hô hấp mãn tính và giảm chức năng phổi.
Trong bối cảnh đó, chiến dịch của Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2019 nhấn mạnh cách hiệu quả nhất để cải thiện sức khỏe về phổi là giảm hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc của người khác. Ở một số quốc gia, một bộ phận lớn dân số, bao gồm cả người hút thuốc, không biết về tác động của việc hút thuốc hoặc tiếp xúc với khói thuốc đối với sức khỏe phổi. Mặc dù có nhiều dữ liệu thuyết phục về tác hại của thuốc lá đối với phổi song tầm quan trọng của cuộc chiến cải thiện sức khỏe phổi vẫn tiếp tục bị đánh giá thấp.
Chiến dịch Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2019 cũng sẽ nâng cao nhận thức về: Những nguy cơ do hút thuốc và tiếp xúc với khói thuốc của người khác; kiến thức về các mối nguy hiểm đặc biệt của việc hút thuốc đối với sức khỏe về phổi; mức độ tử vong và bệnh tật toàn cầu do các bệnh phổi liên quan đến thuốc lá, bao gồm các bệnh hô hấp mãn tính và ung thư phổi; những dữ liệu mới về mối liên hệ giữa hút thuốc và tử vong do bệnh lao; tác động của hút thuốc thụ động đối với sức khỏe về phổi ở tất cả các nhóm tuổi; tầm quan trọng của sức khỏe về phổi đối với sức khỏe và hạnh phúc của con người nói chung; các hành động và biện pháp khả thi mà các đối tượng chính, bao gồm công chúng và chính phủ, có thể thực hiện để giảm thiểu rủi ro của thuốc lá đối với sức khỏe về phổi.
Chủ đề xuyên suốt của Ngày Thế giới không thuốc lá năm 2019 còn có ý nghĩa đối với các quá trình toàn cầu khác, như các nỗ lực quốc tế để chống lại các bệnh không truyền nhiễm (NCD), bệnh lao và ô nhiễm không khí để tăng cường sức khỏe. Đây là cơ hội để thu hút các bên liên quan trong các lĩnh vực khác nhau và trao quyền cho các quốc gia tăng cường thực hiện các biện pháp MPOWER được tìm thấy trong Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá.
Nhân Ngày Thế giới không thuốc lá năm nay, Tổ chức Y tế Thế giới kêu gọi nâng cao nhận thức đối với sức khỏe về phổi; cũng như những hậu quả lớn do việc hút thuốc lá gây ra đối với cả người hút thuốc và người không hút thuốc trên toàn thế giới.
Để đạt được Mục tiêu phát triển bền vững (SDG) là giảm tỷ lệ tử vong sớm do các bệnh không truyền nhiễm xuống 1/3 vào năm 2030, kiểm soát thuốc lá phải là ưu tiên hàng đầu của chính phủ và cộng đồng trên toàn thế giới. Tuy nhiên, cho tới thời điểm hiện tại, thế giới đang chậm trễ trong việc thực hiện để đạt được mục tiêu này.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, các quốc gia cần ứng phó với dịch bệnh thuốc lá thông qua việc thực hiện đầy đủ Công ước Khung của WHO về Kiểm soát Thuốc lá và áp dụng các biện pháp MPOWER ở mức cao nhất có thể, bao gồm phát triển và thực thi các biện pháp kiểm soát thuốc lá hiệu quả nhất để giảm nhu cầu hút thuốc lá. Cha mẹ và các thành viên khác trong cộng đồng cũng phải hành động để bảo vệ sức khỏe của chính họ và của con cái họ khỏi tác hại của thuốc lá, điều này sẽ có lợi cho sức khỏe của tất cả mọi người./.